آیات درباره "حجاب" در قرآن کریم

صرفنظر از تاریخ و منشأ حجاب، در حال حاضر حجاب بعنوان یکی از قوانین شریعت در اسلام صورت قانونی بخود گرفته است. حجاب با استناد به چند آیه از قرآن کریم بر زنان مسلمان تحمیل شده است. این آیات عبارتند از: سوره نور آیات ٣٠ و ٣١ و سوره احزاب آیات 58 و 59.

سوره نور ٢٤ – آیات٣٠ و ٣١

قرآن کریم در سوره نور ٢٤، آیات ٣٠ و ٣١ لزوم اصل عفت و پاکدامنی را اعلام میفرماید. این اصل شامل مردان و زنان مسلمان میباشد.

بگو به مردان مسلمان که دیدگان خود را فرو گیرند و پاکدامنی ورزند که این برای آنان پاکیزه تر است و خداوند از آنچه انجام می دهید آگاه است. قرآن کریم سوره٢٤ – آیه ٣٠

و بگو به زنان با ایمان دیدگان خود را فرو گیرند و پاکدامنی ورزند و زیورهای خود را آشکار نگردانند مگر آنچه که بخود نمایان است و باید (خیمار) روسری خود را بروی سینه خود فرو اندازند و زیورهاشان را جز برای شوهران یا پدرانشان یا پدرهای شوهرانشان و یا پسرانشان و یا پسرشوهر ایشان و یا برادرهایشان و یا پسر برادر ایشان و یا پسر خواهرانشان یا زنان همکیش خود یا کنیزانشان یا خدمتکاران مرد که بی نیازند و یا کودکانی که بر عورتهای زنان وقوف حاصل نکرده اند آشکار نکنند و پاهای خود را نکوبند تا آنچه از زینشان نهفته میدارند معلوم گردد. ای مومنان همگی به درگاه خدا توبه کنید امید است که رستگار شوید. قرآن کریم سوره ٢٤ – آیه ٣١

بر طبق آیات فوق، مردان و زنان مسلمان باید پاکدامنی و عفت را در نگاه و اعمال خود رعایت بنمایند. در مورد پوشش زنان فقط بر روی پوشانیدن سینه تأکید شده است . قرآن کریم در اینمورد جزئیاتی را بیان نکرده و نکته مهم این است که مجازاتی نیز برای عدم رعایت آن نگذاشته است!

یکی از محقیقین بزرگ و معتبر، محمد اسد، آیه ٣١ از سوره ٢٤ را چنین تفسیر می نماید: 1

کلمه خیمار که جمع آن "خمور" میباشد در این آیه بکار گرفته شده است . این کلمه به معنی پوشش سر میباشد که در میان زنان عرب در قبل و بعد از اسلام بصورت تزئینی و نه حجاب بکار برده میشده است . بر طبق نظر اکثر مفسرین کلاسیک، "خیمار" در دوران قبل از اسلام صرفا" جنبه تزئینی داشته و زنان آن را بر سر کرده و به پشت خود می انداخته اند. از آنجائیکه بر اساس مد و رسم شایع در آن زمان قسمت بالای تونیک یا بلوز زنان از جلو باز و برهنه بوده است، در این آیه دستور به پوشانیدن سینه بوسیله "خیمار" داده شده است. کلمه خیمار، برای کسانی که همعصر پیامبر اسلام بودند کلمه ای متداول و بسیار آشنا بوده. این آیه بدین معنی نمیباشد که پوشش سر برای زنان واجب است. بلکه مورد نظر این بوده است که مشخص شود که در آیه فوق در قسمتی که خداوند میفرماید "مگر آنچه که به خود نمایان است" شامل سینه نمی شود و آن قسمت باید پوشیده باشد ولی پوشانیدن سر اجباری نیست. در مورد حجاب، وجدان صادق و پاک مؤمن، خود برای قضاوت کافی است، زیرا از پیامبر شریف اسلام نقل شده است: "برای قضاوت به رأی وجدان خود رجوع کن و از هر آنچه که آن را می آزارد دوری کن."

٢- سوره احزاب ٣٣ – آیات ٥٨ و ٥٩

و آنان که بیازارند مردان و زنان مؤمن را بجز آنچه فراهم کردند همانا برداشتند تهمتی و گناهی آشکار را - قرآن کریم سوره ٣٣ – آیه ٥٨
ای پیمبر بگو به زنان خویش و دختران خویش و زنان مؤمنین که فرو نهند بر خویشتن از روپوششهای خویش، این است نزدیکتر بدان که شناخته شوند پس آزار نشوند و خدا است آمرزنده مهربان. - قرآن کریم ٣٣ – آیه ٥٩

برطبق آیات فوق، در آن زمان مردان و زنان مسلمان هر دو مورد آزار و اذیت قرار داشتند و دلیل اینکه میبایست جامه بیرونی (جَلَابِيبِ ) در خارج از خانه در بر کنند این بوده که مورد آزار و اذیت قرار نگیرند. هدف از این آیه این نیست که زنان را پوشاند و در خانه حبس کرد، بلکه امنیت و جلوگیری از آزار آنها مورد نظر بوده است. در جوامعی که خطری زن مؤمن مسلمان را تهدید نمیکند و پوشیدن جامه بیرونی نمیتواند بعنوان نشانه ای برای شناساندن او بعنوان زن مؤمن مسلمان باشد، صرف پوشیدن این جامه مفهومی نداشته و اصل حقیقی مورد نظر این حکم قرآنی را برآورده و اجرا نمیکند. 2

بطور مسلم جوامع مختلف بجای پذیرفتن پیام واقعی قرآن، به رسوم قومی و فرهنگی خود پرداخته و بدان عمل نموده و می نمایند و در نتیجه سطحی ترین معنی حجاب یعنی یک کُــد پوششی برای زنان را مدّ نظر قرار داده و به معانی وسیع و جامع حجاب توجه نکرده اند .

نذیر زین الدین میگوید شئونات اخلاقی شخص، نجابت و وجدان صادق بمراتب بهتر از حجاب ظاهری است. حجاب ظاهر نتایجی عاید نخواهد کرد بلکه پاکی و فطانت موجود در ذات هر شخص کارگزار است، و سپس در این بخش از کتاب خود به نام السفور و الحجاب را با این نتیجه گیری به پایان میرساند که این یک وظیفه اسلامی نیست که زنان مسلمان حجاب بر سر بکشند و اگر قانونگذاران اسلامی چنین تصمیمی گرفته اند که حجاب بر زنان مسلمان واجب است، عقیده آنان غلط میباشد. 3

حجاب امروزه در برخی از کشورها بعنوان یک وسیله جهت ابراز عقیده سیاسی مبنی بر انزجار از تسلط و قدرتهای خارجی و تمایل به حصول آزادی و رهایی از تسلط آنان بکار گرفته میشود.

علیرغم هرگونه نظریه و دلیل مبتنی بر پوشش سر و صورت زنان، این نکته مسلم است که در قرآن کریم چنین دستورالعملی وجود ندارد.

_____________________________
مآخذ:
1- Translated and explained by Muhammad Asad, The Message of the Qur'an ( Dar al-Andalus, Gibraltar. 1984) p.538
2- Ibrahim B. Syed, article on Women in Islam: Hijab, (Islamic Research Foundation International, Inc, Louisville , KY. November 3, 1998)
3- Nazira Zin al-Din, al-Sufur Wa'l-hijab (Beirut: Quzma Publications: 1928), p 37.