حجاب بعنوان پوشش زنان

تاریخچه حجا ب

یکی از معانی حجاب که در جوامع متداول است پوشش در لباس زنان میباشد.

در بحثهای موجود در مورد حجاب در متون مقدس، محقّقین بدین نکته اشاره دارند که حجاب بمعنی پوشش زنان نمی بایست در اسلام بصورت اجباری باشد. زیرا که حجاب به زمان قبل از نزول وحی قرآن کریم بر میگردد. پوشش سر مدّت زمان بسیار زیادی قبل از ظهور اسلام از طریق ارتباط اعراب با سایر کشورها متداول شده و در جامعه عرب رایج بوده است. حجاب مخصوص به زنانی از طبقه خاص و نمودار برخورداری از یک منزلت اجتماعی میبود.

لیلا احمد در کتاب "زن و جنسیّت در اسلام با ریشه های تاریخی یک بحث مدرن"، میگوید که حجاب در جامعه ساسانیان و همچنین پوشیدن حجاب و جدایی زنان از امور اجتماعی بشدت در میان مسیحیان خاورمیانه و مردم مناطق مدیترانه در دوران قبل از ظهور اسلام رایج بوده است. در زمان حضرت محّمد(ص)و آنهم در اواخر دوران حیات حضرتشان، همسران پیامبر تنها زنانی بودند که موظف به داشتن حجاب میبودند. 1

او در ادامه چنین میگوید:

"حجاب مطمئناً بوسیله حضرت محمّد(ص) به جامعه عرب معرّفی نشد، بلکه رسمی رایج در میان طبقات خاصی از اجتماع بود. حجاب نمایانگر مقام و منزلت اجتماعی بوده و در میان یونانی ها، رومی ها، یهودیان و آسوریان به صور مختلف رواج داشت . حجاب بطور صریح در قرآن تجویز نشده و آیاتی که در مورد پوشش زنان است محدود بوده و زنان را به ستر عورت و پوشانیدن سینه موظف مینماید (سوره ٢٤ آیات ٣١و ٣٢). در مدت زمان زندگی حضرت محمّد(ص) فقط همسران پیامبر حجاب داشتند. بطوریکه در حدیث، اصطلاح "او حجاب گرفت" بدین معنی بوده که آن شخص به همسری حضرت محمّد(ص) درآمد. این نکته مشخّص نمیباشد که چگونه این رسم به سایر زنان در جامعه نیز سرایت نمود. به احتمال زیاد عواملی از قبیل غلبه مسمانان بر کشورها و مناطقی که در آنها حجاب در میان طبقات مرفه جامعه بعنوان نموداری از منزلت اجتماعی متداول بود، و برخورداری از ثروت و دارایی و متعاقباَ بهبود منزلت اجتماعی اعراب و همچنین در نظر داشتن همسران حضرت محمّد(ص) بعنوان سمبل، همه با هم موجبات گرفتن حجاب را در سطح عموم تدریجاًَ باعث گردید. " 2

کلمه چادر که در حال حاضر حجاب رایج در ایران است به معنی خیمه میباشد. ریشه آن به رسم قبل از اسلام بر میگردد که زنان اشرافی و ثروتمند را در کجاوه هایی که اطراف آن را چادر پوشانیده بود حمل میکردند. 3

جان اسپوسیتو پرفسور تحقیقات اسلامی در دانشگاه جورج تاون مینویسد که رسم پوشیدن حجاب در اصل با تسخیر کشورها و جوامعی مانند ایران و روم شرقی متداول شد و سپس در دوران بعدی بعنوان ارزشهای اسلامی قرآن تلقی شدند. در قرآن حجاب و جدائی زنان قید و تصریح نشده است و بالعکس قرآن کریم تأکید به شرکت مردان و زنان در اجتماع و امور دینی دارد. 4

شیخ محمد غزالی در کتاب خود بنام "سنت بین فقه و حدیث" اعلام میدارد که کلیّه رسوم جاری که موجبات عقب ماندگی و جهل را فراهم نموده و مانع از شرکت فعال زنان در جامعه شده، در اصل باقیمانده افکار و اعمال دوران جاهلیت است و ادامه چنان روشی بر خلاف روح اسلام است. غزالی میگوید در زمان پیامبر اسلام، زنان از تساوی و موضع برابر در خانه و مسجد و در میدان جنگ برخوردار بودند. امروزه اسلام حقیقی متأسفانه به نام اسلام نابود شده است. 5

در کتاب اسلام: روح تمدن، شیخ غلائینی یادآور میشود که حجاب به زمان قبل از اسلام برمیگردد و مسلمانان با برخورد و آمیختن با مردم مناطق دیگر این رسم را آموخته و رواج دادند. 6

نذیر زین الدین نیز بدین نکته اشاره و تأکید میکند که حجاب رسم متداول در میان خانواده های اشرافی و متموّل و در اصل نشانه مقام و منزلت اجتماعی آنان بوده است. او همچنین از شیخ عبدالقادر مغربی نقل قول میکند که او نیز حجاب را بعنوان یک رسم و سنت مرسوم در جامعه در بین طبقه مرفه و وجه تمایز زنان ثروتمند و منزلت اجتماعی فامیل آنان میدانسته است. نذیر زین الدین به این نتیجه میرسد که حجاب به صورتی که امروزه شناخته شده و رواج دارد موافق با شریعت اسلام نمیباشد. 7

محقّق مسلمان دیگری بنام عبدالحلیم ابوشیق، تحقیق جامعی در مورد زن در اسلام تحت عنوان : "آزادی زنان در عصر پیامبر" نموده است و با نظیر زین الدین و غزالی در این مورد هم عقیده میباشد که زنان مسلمان در صدر اسلام و زمان حضرت محمّد(ص) از شرایط و منزلت بهتری برخوردار بوده اند. 8

اکنون بیش از یک قرن است که مسئله پوشیدن و یا نپوشیدن حجاب موضوع مورد اختلاف در جوامع اسلامی است.

جامعه شناس مراکشی، فاطمه مرینیسی، در کتاب حجاب و مردان برگزیده: برداشتی به طرفداری از حقوق زن در اسلام، شدیداً نظریه قدیمی و محافظه کارانه در مورد جدائی زن و مرد در اجتماع را که ریشه ای قدیمی دارد مورد حمله و سرزنش قرار داده و آن را صرفاً یک وسیله تمرکز قدرت و استبداد میداند که از طریق تحریف متون مقدّس با ساختاری مشخص و خصوصیات ویژه در جوامع اسلامی، بمنظور اعمال قدرت بر علیه حقوق زن اعمال میشود. 9

_____________________________
مآخذ:

1- Ahmed, Leyla, Women and Gender in Islam: Historical Roots of a Modern Debate , (New Haven: Yale University Press, 1992), p.5
2- Ibid., p. 56
3- Aslan, Reza, No god but God, (Random House Inc. New York , NY , 2005) p.65
4- John Esposito, Islam: The Straight Path,(Oxford University Press, 3rd Edition, 2005) p.98
5- Shaykh Muhammad al-Ghazali.: Sunna Between Fiqh and Hadith (Cairo: Dar al-Shuruq, 1989, 7th edition, 1990)
6- Shaykh Mustafa al-Ghalayini, Islam ruh al-madaniyya(Islam: The Spirit of Civilization) ( Beirut : al-Maktabah al-Asriyya ) 1960) P.253
7- Nazira Zin al-Din, al-Sufur Wa'l-hijab (Beirut: Quzma Publications, 1928) pp.255-56
8- Abd al-Halim Abu Shiqa, Tahrir al-mara' fi 'asr al-risalah (Kuwait: Dar al-Qalam, 1990)
9- Fatima Mernissi, The Veil and the Male Elite : A Feminist Interpretation of Women's Rights in Islam. translated by Mary Jo Lakeland (Addison-Wesley, 1991)